Kajian Pelaksanaan Istibdāl bagi Tanah-Tanah Wakaf di Malaysia

A Study on the Implementation of Istibdāl for Waqf Land in Malaysia

Abstract

Wakaf merupakan insterument dalam menjana ekonomi Islam, pelbagai produk wakaf yang telah dilaksanakan oleh pihak bertanggunngjawab iaitu Majlis Agama Islam Negeri (MAIN) dalam memajukan hartanah wakaf seperti wakaf tunai, wakaf tanah dan sebagainya. Permasalahan kajian ini menjelaskan bahawa penjanaan wakaf dari sudut istibdāl masih belum terserlah pada masa kini walaupun pelaksanaannya telah lama diamalkan di peringkat MAIN. Objektif kajian ini memberi penjelasan bagaimana peranan istibdāl dalam membangun tanah-tanah wakaf di Malaysia. Kajian ini bersifat kajian kualitatif kerana melibatkan penelitian analisis dokumen dan proses temubual. Dokumen yang dirujuk iaitu perundangan tanah, Enakmen Pentadbiran Hal Ehwal Islam Negeri, Enakmen Wakaf, keputusan jawatankuasa fatwa negeri dan buku-buku berkait kedudukan wakaf di Malaysia. Manakala proses temubual pula melibatkan pegawai-pegawai Majlis Agama Islam Negeri yang berurusan secara langsung mengenai urusan perwakafan.  Dapatan kajian ini menunjukkan bahawa pelaksanaan istibdāl di peringkat MAIN masih berbeza antara satu sama lain dan kesannya diperingkat Malaysia masih belum diopitimalkan dengan sepenuhnya. Perbezaan ini adalah disebabkan keputusan jawatankuasa fatwa negeri-negeri yang membuat pandangan mengikut acuan pelaksanaan negeri masing-masing. Sehubungan itu, peranan istibdāl dalam membangun tanah-tanah wakaf perlu diketengahkan dengan pelbagai model yang boleh dilaksanakan seperti pembangunan komersial, pendidikan dan keagamaan. Kini tanah-tanah wakaf yang dibangunkan masih tidak sepenuhnya konsep istibdal kecuali mengunakan dana-dana dalaman Majlis Agama Islam Negeri (MAIN), atau kerjasama dengan pihak pemaju. Kesimpulannya, istibdāl merupakan insterument penting dalam menjana pembangunan tanah-tanah wakaf jika sekiranya model pengurusan dapat dilaksanakan secara efektif di peringkat Majlis Agama Islam Negeri (MAIN).